Cando a Candelaria chora… Unha nevarada en branco e negro en Pontedeume

José Fonte Sardiña

Sempre que chegaba o dous de febreiro nos dicía aos seus netos a nosa avoa Jesusa Barral, con aquela sabedoría, bondade e retranca que ela tiña: “Cando a Candelaria chora, a metade do inverno vai fóra; chore ou deixe de chorar, a metade do inverno está por pasar”. A lembranza daquel refrán, que eu tamén lles repito, malia que sen as virtudes antes ditas da nosa matriarca, cada ano aos meus fillos, coa seguridade de que me chamarán pesado, trouxo á miña memoria o relato que fixo Ramiro Fonte en “Os meus ollos” dunha nevarada que caera en Pontedeume sendo el un parvuliño no día da festa que os académicos chaman da Candeloria.

Nas xornadas verdadeiramente frías, a neve estaría a pintar un cadro formidable nos vales da montaña. Os tellados de lousa das aldeas de Monfero soportarían, doadamente, a benéfica colleita de brancura, para envexa das tellas pardas das nosas casas. Un ano, así e todo, produciuse o milagre e nevou pola Candelaria.

Nin sequera sei en qué data, entre as do calendario eclesiástico, cae esta festividade.
Non era un día santo, pero tiña certas reminiscencias de xornada endomingada. Os
parvuliños abriamos a comitiva que saía de Atocha e subía ata a igrexa. Alí dentro
agardaba por nós o mesmísimo don Pedro para bendicir as candeas que lle
presentabamos. Adornadas con liñas de cores e formas rizas, as da Candelaria eran moi singulares. Posuían algunha das características que definen os xoguetes dos pobres.
Convertidas en armas, case ningunha chegaba enteira á casa. Os parvuliños lizgairos
escachábanas contra as cabezas dos parvuliños confiados.

Aquela Candelaria non pasou á historia polos malpocados cilindros de cera. Os nosos tellados, que sempre se conformaran coas sabas estendidas ó clareo para crearen a ilusión da neve, amañeceron brancos.
―¡Nevou esta noite! ―anunciou a voz da tía, que regresaba da praza, onde fora facer, como todas as mañás, unha desas grandes operacións comerciais das regateiras.

Antes de almorzar, subín ó cuarto onde durmía a miña irmá maior. Abrín a fiestra que dá á cuberta do balcón e apañei, cheo de ledicia, unha boa presada de neve. Pouseina alí case con pudor. Lavei o rostro coas mans aterecidas, facendo un aceno instintivo, como se o frío da neve fose, a diferenza do frío cotián, reparador e benéfico.

Aquela mañá, as miñas irmás e mais eu saímos da casa máis arroupados que de
costume. Elas vestían uns abrigos azuis. Eu levaba aquel tres cuartos verde que me
cubría os xeonllos e tiña unha carapucha moi pavera. Baixamos amodo pola
escorregadiza beirarrúa de Santo Agostiño, por medo a esvarar e romper as candeas antes da consagración. Recibimos gustosos a bafarada do forno de Sinda, o arrecendo do pan acabado de cocer. A terra do Coliseo desaparecera debaixo do branco cobertor que teceran as infinitas estrelas das folerpas nunha soa noite. Nunca volvería ver así o lugar dos meus primeiros xogos colectivos. Os milagres non adoitan repetirse; se así sucedese, non serían milagres” (Ramiro Fonte: “Os meus ollos”, Vigo, 2003, p. 84-86).

Coido que foi no ano 1961. Eu aínda non nacera pero achego estas probas que o
acreditan, prestadas por Chus Fonte, na que aparece co seu irmán Ramiro, e por Aurora Lapique, onde está ela, cunha enorme bóla de neve, acompañada por unha curmá e a súa tía, unha persoa á que quixen moito e que nunca esquecerei, todas moi contentas e entusiasmadas porque as nevaradas son unha verdadeira festa na vila de Pontedeume, onde gozamos moi de cando en vez desta branca precipitación ―as saraibadas, eu prefiro este termo no canto de sarabiadas, que é a forma máis recomendada polos académicos da RAG, non son tan excepcionais, como se mostra na foto do meu amigo Manuel Vila―, aínda que pretiño de nós, en Monfero ou nas Neves, consonte revela o delator topónimo, si que a reciben cada ano.

Tito Ríos, o noso chorado e omnipresente cronista gráfico, deixounos, como non, os
testemuños ―penso que foi o autor da maioría destas fotos de Pontedeume― en branco e negro que aquí podemos ver.