Ferrol e a triste historia do Porto da Ilustración

Na súa errática andaina a prol do Patrimonio da Humanidade, o actual Concello da cidade quere por en valor a Ferrol como Porto da Ilustración. Algunhas entusiastas e encopetadas asociacións e foros culturais ferroláns, seguíndolle o xogo ao Concello e ao seu continuado fracaso na xestión deste tema, ultimamente se adican a convocar mesas redondas sobre o Patrimonio da Humanidade.

Segundo escribe Manuel Colmeiro na súa obra “Cortes de los antiguos Reinos de León y Castilla”, editada o ano 1861 en Madrid pola Real Academia da Historia, nas Cortes de Xerez do ano 1268, o rei Alfonso X o Sabio estableceu o primeiro ordenamento aduaneiro dos portos da Coroa de Castela. Nas devanditas Cortes autorizouse ao “porto de Ferrol” para o tráfico de mercadorías, xunto con outros portos galegos como Ribadeo, Viveiro, A Coruña, Padrón, Pontevedra e Baiona, o que indica unha certa importancia do tráfico portuario de Ferrol nunha data tan temperá como o devandito ano 1268.

Ao pasar do tempo, o porto ferrolán, primeiro utilizando os peiraos da Cruz en Ferrol Vello e o de San Fernando en Esteiro (ámbolos dous desaparecidos), e máis tarde o peirao de Curuxeiras, xa entrado o século XVIII, tivo diversos altibaixos, tanto na súa actividade comercial e pesqueira como porto de chegada de peregrinos do Camiño Inglés.

Durante o século XVIII unha importante preocupación dos Ilustrados foi o fomento do comercio. O ano 1764 estableceuse na Coruña a compañía estatal dos Correos Marítimos e o ano 1778 unha Real Cédula de Carlos III regulaba o libre comercio con América concedido a nove portos españois, entre eles Barcelona, Málaga, Tenerife, Xixón e A Coruña. Non obstante, non se incluíu o porto de Ferrol.

Desde entón, o Concello de Ferrol solicitou en varias ocasións a habilitación do comercio de seu porrto con América, mentres as mercadorías destinadas a Ferrol se desembarcaban noutros lugares. A pesares do interese dos ilustrados ferroláns como Caamaño y Pardo, Conde de Maceda, e de activos comerciantes de Ferrol, a maioría de orixe francesa, caso de Juan Lestache, Santiago Beujardín e Juan Lambeye, non se normalizou a situación ata o ano 1802.

Ese ano 1802 o Real Consello de Castela finalmente accedeu ás reiteradas peticións de Ferrol. O 18 de maio Manuel Godoy, Príncipe da Paz, informou ao Capitán Xeneral, Félix de Tejada, sobre a habilitación do Porto de Ferrol para “el comercio libre con las Américas en los mismos términos que los de La Coruña y Vigo”.

A súa vez, o seguinte 23 de maio, o ministro de Facenda, Bartolomé Soler informou a Diego Martínez de Córdoba, Gobernador Político-Militar de Ferrol, desta concesión. Deste xeito o Estado utilizou un dobre canal de comunicación, para transmitilas súas disposicións legais aos responsables dunha urbe como Ferrol, de carácter civil e militar.

Máis adiante, un exemplo de cidade ilustrada como era Ferrol do século XVIII, non logrou que dúas das institucións máis representativas da ilustración, o Real Consulado e a Sociedade de Amigos do País, arraigasen na urbe, como o fixeran na capital coruñesa ou en Santiago. Esta é en realidade a triste historia do porto de Ferrol da Ilustración.