Ás portas das Mostras de Música Sacra na Igrexa Parroquial de Santiago de Pontedeume

“Os salmos foron compostos para ser cantados”. As grazas do Señor cantarei eternamente, por todalas xeneracións a túa fidelidade anunciarei ca miña boca.

Nestos días estamos no comezo da primavera, ás portas da Semana Santa. E para tales datas estanse a preparar as mostras de Música Sacra en todo o país. É moita a historia e tempo que pasou dende os primeiros cantos sacros. O tempo dos cantos ambrosianos, logo as salmodias dos gregorianos ou “canto llano”, e chegados ó século IX o comezo do destaque entre os centros musicais románs o de Cluny, e un pouco máis adiante as músicas de Guido d`Arezzo (1.150).

Nacen as antífonas (variantes do canto gregoriano) melodía-inicio-solista, a harmonía-resposta-coro, e logo engádenselle os aleluias. Créanse as loubanzas á Virxe nas Cantigas de Santa María por Afonso X O Sabio e recóllense outras profanas. (1250-1290)

Seguindo o fío, xermolou nos anos seguintes a polifonía (século XII), os oratorios, e no período barroco as cantatas, moitas debidas ao cisma luterano (1524) que fará que se multipliquen abundantemente ao tempo que nace “O Coral”. Pódese decir que ata ese século non existían diferencias entre música relixiosa e profana. E baseándose no canto coral gregoriano van a xurdir novos cambios que comezaron a levar textos inventados, espricacións, narracións sobor dos autorizados por San Gregorio para a liturxia con diferentes xeitos de compoñer e diferenciar a música profana da relixiosa que ata aquel intre pouco se distinguían ou diferenciaban.

O canto sacro era igual a unha oración cantada segundo os santos padres, pero tamén tiñan outras opinión como a creación dunha doctrina en contra dos instrumentos musicais, e así era corrente escoitarlles: “onde estan os tocadores de frautas, alí non está Cristo”. Deste xeito os instrumentos musicais se identificaban con usos pagáns non cristiáns. As composición para-litúrxicas (formas musicais con raiceiras populares e mundanas) denominadas tropos, foron as que fixeron que a verdadeira esencia do canto relixioso fose disminuindo, e eles os tropos (secuencias -variacións)- acabasen sendo longos dando lugar a obras de teatro relixioso.

Entre os intérpretes dos tropos se encontraban: os trobeiros, mesteres, segreis, e goliardos. Este último grupo de cantantes e compositores estaba formado por estudantes ou clérigos amigos das esmorgadas e gorencias nas que predominaba a gula, ou vagabundos que lles gostaba a xolda e que repetidamente foron condenados polos Concilios referíndose a eles como unha secta. Posto que os intentos de renovación que se pretendían para a música sacra debían de estar encamiñados a loubar a Deus, daí esas chamadas dende a cúpula eclesiástica.

Por outro lado dende etapas distintas, no percorrer dos tempos, e en diferentes relixións houbo persoeiros que engrandeceron a cultura musical relixiosa dos países nos que viviron ou naceron. Daí a infinidade de autores importantes que teceron músicas para temáticas moi diferenciadas: Orlando di Lassso, G. Palestrina, Haendel, T.L. de Victoria, Monteverdi, Mozart, Tchaikovsky, J. S. Bach, Bruckner, Beethoven, Haydn, e moitos máis.

Dese xeito entre ámbalas cousas (textos e músicas) hoxe contamos cun vocabulario e arquivo de temas moi amplo: antífonas, cantatas, himnos, réquiems, letanías, motetes, misas, oratorios diferenciados, responsorios, salmos, avemarías, villancicos, vísperas, pasións, e moito máis que quedará sen nomear. Craro todo esto encadrado en distintas etapas e músicas como dixemos, con múltiples estilos: música bizantina, gregoriano, barroco alemán, liturxias propias de cada país, ortodoxa, renacemento etc.

O canto coral relixioso hoxendía practícase e medra por mor das actuación realizadas por corais e grupos afíns a esta arte. Os actos aillados que noutrora tiñan lugar foron collendo pulo nos anos e arestora pódese dicir que poucas agrupacións cantoras de afeccionados, ou profesionais, non teñan nin interpreten música sacra para amosar as obras dos compositores, que foron trasladadas ao papel pautado. E poida dar que nesas mostras ás veces chame máis a atenzón a musicalidade que: os textos bíblicos, a loubanza de virtudes, ou valores cristiáns, porque os compositores das melodías fixérono coa vontade-intento da súa mente, para erguer a alma, percurar o acougo, ou evadirse intentando expresar os seus sentires como autores á vista dos textos que lles chegaban ás mans.

Diferénciase moito a cantidade de actos que se facían fai 30 anos, dos que se fan agora. Apenas se achaban corais para concorrir ás mostras de música relixiosa. Hoxe é rara a agrupación que non participa en concertos deste xénero musical. Practicamente en calquer lugar xeográfico, hai un coro parroquial ou agrupación que cantando os domingos nalgunha misa, chegue nun tempo despois a dar un recital ou concerto, e aínda que o repertorio das agrupacións ás veces supere os límites imaxinables, tanto para ben como para ir pasando, podemos acharnos con obras que non deberían intentar encadrarse neste grupo de pezas sacras, pois non o son pola súa calidade, temática ou porque só chegan a ter un texto pseudo-relixioso que se cola entre os máis clásicos de sempre, e que nomearíamos só como cantos de igrexa.

Así e todo vemos ás veces nas televisións nas misas dominicais, bós conxuntos de voces (outras veces non o son tanto), pero eso sí: con moito interese por cantar. Neste caso, cantos para o deleite do espírito, relax ou acougo, para a alma do ouvinte relixioso ou melómano nun intento de espallamento de loubanzas harmónicas en verbas relixiosas, que outras veces tamén chegan a alcanzar bós límites de felicidade e paz, para quen escoita, ou tamén que interpreta, emisor do don co que nacemos: a voz.

Nesta ocasión, e dende o 1999, imos a seguir porfiando coa música sacra un ano máis.

Deste xeito o vindeiro día 5 de abril, como abrindo as portas á Semana Santa, para intentar amosar unha pequeniña parte de algo do que xa dixemos, contaremos con dúas corais ademáis da nosa: a Coral Anduriña de Coruxo (Vigo) dirixida por Xabier Santalices Silva, e a Coral de Bergantiños (Carballo) por Gloria Pardines Rojo, e terá lugar esta Mostra na Igrexa Parroquial de Santiago de Pontedeume ás 20,30 da tarde, sendo a entrada libre.

Algunhas obras do repertorio que poderemos escoitar serán: un Réquiem de Bruckner, Saeta de A. Machado con música de Serrat, o Stabat Mater de Z. Kódaly, Miserere de Valverde, Illuxit nobis hodie, Oh Happy Day (espiritual), Ave María de G. Caccini e outras de diferentes autores e estilos, sendo o total de catro por cada grupo coralístico.