Reflexión de Castelao sobre as árbores galegas e saudade das Fragas do Eume

José Fonte Sardiña

Sentado ao pé da ventá da miña casa dos Tilos ―a urbanización onde vivo desde hai máis dun cuarto de século, xusto na fronteira entre os concellos de Teo e Santiago―,miro con certa carraxe os eucaliptos que me impiden hoxe ver como quixera o Pico Sacro ―cando cheguei aquí, non eran tan altos― e sinto saudade do meu Pontedeumennatal e da miña xente, aos que non poderei visitar polo menos durante un mes por mor das restricións que nos impoñen para combater esta maldita pandemia que nos asola, amola e desconsola; levo tamén quince días ―e o que nos queda― sen botar un conto e amañar o mundo tomando, como é de rigor, unha caña no Franco ou a Raíña ―onde hai dous mil anos se atopaba o bosque Libredón― cos meus benqueridos amigos composteláns ―tampouco nos deixaron celebrar, todo sexa pola saúde, o nove de novembro o aniversario dun deles, ao que de corazón felicito desde aquí―, por non sermos conviventes.

Co desacougo, vén á miña memoria, ao rescate, a apracible imaxe do mosteiro de San
Xoán de Caaveiro, chantado por uns eremitas a finais do século X en pleno corazón das Fragas do Eume ―o principal bosque atlántico de Europa, malia que a cobiza e o
desatino fan que teña máis especies invasoras das desexadas―, que me recorda aquela
lúcida, fermosa e acaída reflexión que realizara Castelao sobre as árbores da nosa terra no capítulo XXXII do Libro I de “Sempre en Galiza”.

“O albre é o símbolo do señorío espritual de Galiza.
O albre é un engado dos ollos, pola súa fremosura; é unha ledicia dos ouvidos, porque nel cantan os paxaros; é un arrolador do esprito, porque nas súas ponlas conta contos o vento.

O albre dános a froita, que é un manxar composto polo mesmo Creador, para regalía do noso paladar: o derradeiro ben que nos quedou do Paradiso perdido.
O albre pídelle auga ao ceo para que a terra teña sangue, vida, bonitura.
O albre dános a sombra fresca no vran e a quentura garimosa no inverno.

O albre dános as trabes, o sobrado e as portas da casa. Dános a cama, o almario das
sabáns e a artesa do pan. Dános o berce, o báculo da vellez e a caixa para baixar á terra.
O albre dános o papel barato que nos trai a decotío as novas do que pasa no mundo.
Val máis unha Terra con albres nos montes que un Estado con ouro nos Bancos.

A calvicie dos montes galegos é unha terrible acusación contra o Estado unitario.
Os albres son as minas galegas que nós saberemos esplotar cando a nosa Terra sexa
nosa.
A repoboación forestal será o patrimonio da nación galega e o mellor aforro da
colectividade.
Na nosa Terra dánse os mellores albres.
O día que seipamos o que val un albre, aquel día non teremos necesidade de emigrar”
(Castelao: Sempre en Galiza, Libro I, capítulo XXXII, Buenos Aires, 1944, citado pola
edición de Galaxia e La Voz de Galicia, Vigo, 2001, t. I, p. 194).

Cando sexan chegados os tempos nos que escoitemos a voz dos bardos das idades e
sigamos os seus consellos, sen dúbida a nosa terra será mellor.

O voo dunha pega que, alentada pola quentura da raiola da mañá, se pousa ―o paxaro
non e parvo― a afiar o seu peteiro na póla dun carballo ―que reivindica os seus
dereitos ancestrais ante unha morea de eucaliptos― racha de socato esta viaxe pola
memoria e fai que me pregunte cando me reencontrarei en Compostela cos meus
prezados compañeiros de fatigas aos que tanto boto en falta e se me deixarán volver a
Pontedeume polo Nadal. Quen puidera, meu amigo.